Fem år med Raudt

I 2007 vart det som var att av AKP lik­vidert og slege saman med det dåverande Raud Valallianse (RV) til det nye Raudt. Argumentet for samanslåing var mellom anna at dette skulle gje eit sterkare revolusjonært alternativ, eit slags raudt masseparti, samstundes som «gamaldags» organisering i form av eit «fortroppsparti» hadde vorte sært og passé i vår tid. Terskelen for medlemsskap var låg, slik som i RV.  Den danske Enhedslisten var eit førebilete. Forventningane om opptur og parlamentarisk representasjon var store.

Så korleis har det gått? Ganske elendig, for å seie det forsiktig. Medlemstalet i Raudt er i dag lågare enn det var i AKP og RV i 2007. Valresultata har vore elendige, med nokre lokale unnatak. Og det trass i SV sitt openlyse forræderi i regjeringsposisjon mot eigne prinsipp og eiga veljarskare, og ei vedvarende veljarflukt derifrå. I staden for å verte ein tydeleg revolusjonær opposisjon til SV og den raudgrøne regjeringa, har Raudt endt opp som ein venstrereformistisk støttespelar for den same regjeringa. Kritikken er sjelden skarp og prinsipiell, reformkrava er om lag dei same som SV stiller (men ikkje får gjennomslag for i eiga regjering), pluss ti prosent.

Inn i det gode selskap

Denne reformistiske kursen har ført til at Raudt er teke opp i det gode selskap, særleg i dei høgare lag i fagrørsla. Raudt-politikere får halde appellar saman med de andre sosialdemokratiske partia 1. mai. Mesteparten av partiet sin aktivitet er knytt opp til den parlamentariske verksemda gjennom kommunestyregrupper og liknande. Siste døme på at reformismen har satt seg, er dokumentert i arbeidsprogrammet for 2012-2014, der det så vidt vart plass til nokre liner om «det nye samfunnet» etter ei lang rekke reformkrav.
Det vi marxist-leninistar har hevda heile vegen, er stadfesta av livet sjølv. Raudt går objektivt stadig lengre mot høgre, det finst snart ingen prinsipielle skiljeliner mellom SV og Raudt. På venstresida i SV og på høgresida i Raudt modnast tanken om å slå pjaltene saman. Det ville vera ein naturleg prosess for å få samla kraftene ein stad.
Mye kan seiast om AKP, og dei siste par tiåra er det for oss innlysande at AKP hadde selt unna ei mengd  prinsipp som ligg til grunn for eit kommunistparti. Revisjonismen hadde innhenta AKP. Likevel hadde AKP halde fast ved mange trekk frå si fortid som gjorde partiet i stand til å ta mange riktige standpunkt og framfor alt: til å setja lina ut i handling, som følgje av det minimum av disiplin og krav til aktivitet frå medlemmene som framleis var att.

Eit spørsmål om organisasjon

Difor er det i dag lett å se at det gamle AKP for fem år sidan fikk utretta meir enn det utvatna fusjonsprosjektet Raudt får til i dag. Grunnen er i all hovudsak eit spørsmål om organisasjon og organisatorisk arbeid. Restane av ein kommunistisk organisasjonspraksis gjorde AKP i stand til å spela ei rolle, òg lenge etter at partiet hadde byrja å rotne innanfrå på det ideologiske og teoretiske området.

Det kan difor vera grunn til å gjera eit tilbakeblikk på AKP si historie, for at dagens revolusjonære kan lære av både feila og dømene som bør etterfylgjast.

Då Arbeidernes kommunistparti, marxist-leninistene, (AKP-ml) vart offisielt skipa, 18 februar 1973, var det uttrykk for at tendensen med byggjing av kommunistiske parti inspirert av serleg dei kinesiske og albanske kommunistane sin kamp mot dei krustsjov-revisjonistiske partia, den sovjetiske sosialimperialismen og dei revisjonistiske statane i Aust-Europa, og at radikaliseringa av ungdomen i Vest-Europa for alvor var komen til Noreg.

AKP (m-l) var resultat av fleire år med diskusjonar og harde politiske kampar i og omkring partia SF/SUF og NKP, der SUF (m-l) og ulike ml-grupper dreiv ein ideologisk og organisatorisk einskapsprosess for å skipa eit nytt kommunistparti til erstatning for det revisjonistisk degenererte NKP. Solidaritetsarbeidet med Vietnam og kampen mot EEC fungerte her som særleg viktuge element i byggjinga av det nye kommunistiske partiet i Noreg. Ml-rørsla evna òg ganske tidleg å ta ein del sjølvstendige standpunkt i t.d. utanrikspolitiske spørsmål då stoda og klassekampen i Noreg vart avgjerande for m.a. arbeidet mot EEC, sjølv om KKP og Kina ut frå utanrikspolitiske omsyn som stat her gjekk inn for EEC.

Det nye partiet var frå starten av prega av stor entusiasme og offervilje, og det hadde allereie ved tilskipinga ein relativt sterk og landsfemnande organisasjon. I løpet av kort tid vart det bygd opp undomsorganisasjonar, Raud Ungdom (RU) og Noregs Kommunistiske Studentforbund (NKS), og ei rad med ulike masseorganisasjonar og frontar som var politisk inspirert av den nye kommunistiske rørsla. Det parlamentariske arbeidet vart  allereie frå 1973 organisert i valfronten Raud Valallianse (RV), då AKP (m-l) grunna protestar frå «NKP» ikkje fekk stilla til val under sitt eige partinamn. Partiet satsa på å byggja ulike partiverksemder som hadde som føremål å stø den politiske kampen. Partiet bygde òg opp si eiga avis Klassekampen, som etter stor innsats frå medlemene vart dagsavis frå 1977.

AKP (m-l) voks til i ei tid med oppsving i klassekampen på arbeidsplassane (m.a. «ville streikar») og kunne dra nytte av det. Samstundes evna partiet å verka drivande i nett denne situasjonen, og var i praksis leiande i dei fleste streikerørslene som direkte utfordra klassesamarbeidspolitikken og sosialdemokratiet sitt fram til då totale hegemoni i fagrørsla og på arbeidsplassane utover på 70- og delar av 80-talet. Takhøgda i dagens LO kan ein difor i stor grad takke kommunistane for, i fyrste rekke dei som var organisert i og rundt AKP på 70-talet. Mange av dei betalte dyrt i form av yrkesforbod og permanent overvaking.

Framgangsrike år

AKP (m-l) hadde klåre og tydeleg formulerte politiske mål,  ein revolusjonær taktikk  for å nå måla, og det kommunistiske samfunnet som strategisk målsetjing.  Partiet var organisert etter den demokratiske sentralismen og opptrådde einskapeleg og disiplinert. Grunna denne organisasjonsstrukturen, og dei klåre politiske måla som vann oppslutning hjå relativt store grupper av ungdom, hadde ml-rørsla utover på 70-talet stor politisk og organisatorisk framgang og vokster.

Rørsla utvikla eit rivande anti-imperialistisk arbeid og innførde til då mest ukjende ord som «imperialisme», «sionisme», «reformisme» og «revisjonisme» i det norske, politiske vokabularet. På kulturfronten greidde rørsla å utvikla ein progressiv klasseorientert, folkeleg og tradisjonelt basert kultur som var eit direkte motstykke til den kommersialiserte massekulturen. Vømmøls klare klassesongar vart t.d. folket sine favorittar på Norsktoppen. Ml-forfattere sette preg på kulturlivet og freista gjenoppliva ein sosialistisk realisme (misvisande kalt sosialrealisme, som er noko anna).  

Kort sagt: Ml-rørsla var den fyrste alvorlege utfordringa som borgarstaten og sosialdemokratiet hadde møtt sidan 50-talet. Og, som vi veit, tok klassestaten sine åtgjerder (jamfør Lund-rapporten).

Den norske ml-rørsla fekk større innverknad, var sterkare og eksisterte i lengre tid enn dei fleste tilsvarande systerpartia i Vest-Europa. Det er serleg tre hovudgrunnar til dette. 1) Partiet tok aktivt del i og stilling til alle delar av  klassekampen i Noreg, 2) Partiet gjennomførde ein proletariseringskampanje som styrkte det organisatorisk i arbeidarklassen, 3) Partiet diskuterte og utvikla ny politikk på bakgrunn av erfaringane frå klassekampen og ut frå tilhøva i Noreg og nytta mykje tid på å analysera, forstå og læra av klassetilhøva og soga i Noreg. 4) Partiet sto i praksis for klart leninistiske organisasjonsprinsipp og hadde ein sterk indre disiplin.

Utvikla politikk og praksis

Partiet utvikla politikk og liner på dei fleste av klassekampen sine område. Denne politikken vart so nytta på dei ulike klassekampavsnitta som partiet deltok i, i den sokalla dagskampen, som skulle danne grunnlaget for og utvikle den strategiske kampen for eit sosialistisk samfunn. Kampen på desse ulike klassekampavsnitta, dagskampen, var ein av partiet sine framste politiske styrkar utover på 70-talet. Mellom dei ulike områda som det serleg vart utvikla politikk på, kan det vera rett å nemna ungdomspolitikk, det nasjonale spørsmålet i Noreg, politikk for distrikta og primærnæringane, fagleg politikk og kvinnepolitikken. Sistnemnde fekk stor og avgjerande tyding i og rundt AKP (m-l) frå midten av 1980-talet. Det må vera rett å seia at partiet satsa sterkare på politisk praksis enn på politisk teori, og partiet hadde som klår line at teorien skulle fungera som rettesnor for politisk handling. Deltakinga i klassekampen sine ulike område, studieverksemda, diskusjonane, den politiske praksisen i frontar og mas­se­organisasjonar og fagforeiningar, alt hadde som grunnlag den overordna strategien med etablering av det proletariske diktaturet (sosialismen) og byggjing av det klasselause kommunistiske samfunnet.

Utover på fyrste halvdel av 80-talet var dette biletet i endring. Internasjonalt fall mange av dei «nye kommunistpartia» saman. Dette hang saman med at det viktigaste internasjonale førebiletet forsvann, i og med dei store politiske endringane som skjedde i Kina etter Mao sin død, og kontrarevolusjonen som vart gjennomført der frå 1978. Samstundes hadde mange av desse partia klassebasisen sin i småborgarskapen, og var ofte reine akademikar- og studentparti, noko AKP ikkje var. Omveltingane i Kina avfødte ei splitting i den unge internasjonale marxist-leninistiske rørsla, der eit fleirtal av AKPs tidlegare systerparti braut med Kinas kommunistiske parti og særleg kritiserte den sokalla «teorien om dei tre verdene». Dei fleste støtta dimed den albanske kritikken av KKP. AKP (m-l) heldt imidlertid fram som om ingenting var hendt, og fastheldt at Kina framleis var sosialistisk. Dei som våga hevda noko anna vart slege hardt ned på, og partiet motsette seg utover på 80-talet fleire gonger å ta ein partidiskusjon  om utviklinga i Kina, sjølv om dette vart reist som framlegg båe frå einskildmedlemmar i partiet, og frå partiet sin studentorganisasjon NKS. Den omfattande albanske kritikken av KKP, tre verder-teorien med meir vart aldri lagt fram til open diskusjon i partiet.

Fragmentering

Samstundes med dette synte det seg frå tidleg på 80-talet sterke ideologiske motseiingar i partiet på sosialismesyn  og partimodell. Som ein konsekvens av at desse motseiingane ikkje vart handsama i organiserte politiske formar gjennom ordskifte i avdelingane, vart partiet på denne tida  meir og meir fragmentert politisk og organisatorisk. Det som hadde vore ei av partiet sine sterkaste sider, dagskampen, utvikla seg soleis til å verta eit av partiet sine største problem. Dette slik at dei miljøa som arbeidde innanfor dei ulike dagskampavsnitta etter kvart berre utvikla politikk på og lojalitet til «sine» arbeidsfelt og kampområde, og det som hadde vore partiet sine sentrale målsettingar og strategi kom meir og meir i bakgrunnen. Istadenfor å vera eit parti for klassekamp og kommunisme, vart partiet eit parti for dei ulike klassekampavsnitta og for dagskampen. Dette styrkte m.a. stillinga til eit framveksande sjikt av heiltidsløna tillitsvalde i det faglege apparatet, som gradvis utvikla seg i reformistisk retning – seinare kjend som «fagleg høgre».

Revisjonismen fekk soleis meir og meir tak på politikk og organisasjon utover på 80-talet, og reformistiske krav og retningar byrja koma istadenfor revolusjonære. Partiet si rolle som tydeleg revolusjonsberar forsvann, og med ho forsvann òg meir og meir poenget med medlemskap for den einskilde partimedlem. Arbeidarane i partirekkjene vart færre, medan småborgarar og intellektuelle mellomlag meir og meir dominerte klassesamansettinga. Som ei summarisk og stikkordsmessig gjennomgang av den politiske utviklinga i AKP (m-l) i denne perioden, kan ein her m.a. nemna: Kina vart halde fram som eit sosialistisk samfunn trass i at arbeidskrafta atter berre var redusert til ei vare, det vart offisiell kinesisk politikk at det måtte verta større økonomiske skilnader mellom folk, folkekommunane vart avvikla og prostitusjonen florerte. Vidare  voks det fram illusjonar i høve til korleis ein kunne byggja sosialismen i Noreg, det vart eit svakare grep om forståinga av det borgarlege diktaturet si rolle, den demokratiske sentralismen vart meir og meir erstatta av ein byråkratisk variant då grunnorganisasjonane fekk ei mindre rolle, politikken vart meir og meir utforma i dei ulike utvala, organisasjonsvern og tryggjingspolitikk  vart nedprioritert og motarbeidd, det utvikla seg ein negativ organisasjonskultur med tidvis harde slag og tette skott mellom dei som  var «innanfor» og «utanfor» i høve til partileiinga, og etter kvart med utstrakt baktaling, slarv om folk og indre tilhøve, intrigar, ryktemakeri og fraksjonsdanningar som resultat. Motseiingane på partimodell og sosialismesyn  heldt òg fram utover heile 80-talet, og det var større og mindre utmeldingar frå partiet i samband med landsmøta både i -84, -88 og -91. Desse motseiingane var òg den direkte årsaka til at partiet sprekte i 1991, og at Raud Valallianse lausreiv seg og vart erklært som sjølvstendig parti.

Opportunismen blømer

Vidare utover på 90-talet sto det framleis kamp om ein skulle halda oppe eit kommunistisk parti og sereigen kommunistisk organisering i Noreg. Denne kampen sto ikkje først og framst mellom AKP og RV, men gjekk på tvers av desse partia  og andre mindre organisasjonar med det same uttalte målet. Det interne ordskiftet i båe organisasjonane vart meir og meir prega av praktiske spørsmål, og i mindre grad av politisk teori og ideologi. I denne perioden var so godt som alle ordskifte omkring taktiske spørsmål og konkrete liner for dagskampen, og dei strategiske spørsmåla var heilt fråverande. Vidare gjekk dei fleste av desse diskusjonane kring dagskampspørsmål berre i den sentrale partileiinga, kor òg all politikken vart utforma, og   partilaga vart nesten fullstendig tømt for politiske  oppgåver. I denne perioden vart den demokratiske sentralismen i røynda fjerna som organisasjonsform i AKP, og vart erstatta av ein byråkratisk sentralisme heilt styrt av partileiinga. Partileiinga gav utover på 90-talet opp forsvaret av båe kommunistiske prinsipp og or­ga­ni­sa­sjonsform, og partiet fungerte mest som ein sentralt styrd front for dei ulike klassekampavsnitta. Alle politiske avskuggingar frå reformistar og revisjonistar til kommunistar var organisert i det same partiet, noko som synte seg i alle dei taktiske manøvrane og kompromissa som vart resultatet av partileiinga sitt arbeid for  at partiet ikkje skulle sprekkja. Eit område dette likevel synte seg tydeleg på, var innanfor ungdomsarbeidet, kor partileiinga sitt overordna mål med å halda Raud Ungdom saman som ein organisasjon for kvar pris, medførte store personlege kostnader for kommunistane i organisasjonen, samstundes med at den politiske utviklinga i RU sentralt fekk gå i klar reformistisk og tidvis rein sosialdemokratisk lei. Ei motseiing som sto sentralt i AKP utover på 1990-talet, var «ungdomsmotseiinga», då det var store motseiingar og splid mellom AKP og RU, og mange partimedlemer var sterkt kritiske til nett den sterke høgreutviklinga i RU sentralt frå midten av 1990-talet. Det var òg store motseiingar mellom AKP og NKS utover på 90-talet, etter at NKS svara på den politiske utviklinga på AKP sitt LM i 1991 med å fatta eit sokalla «fristillingsvedtak» som erklærte at NKS ikkje lenger anerkjente den demokratiske sentralismen og styringa av NKS frå AKP, men ville vera ein organisatorisk sjølvstendig studentorganisasjon som bygde på marxismen-leninismen-Mao Tsetungs tenkjing, men som politisk ville samarbeida med AKP der det var føremålstenleg.

Av konkrete arbeidsoppgåver heldt RV seg mest til valkamp og parlamentarisk arbeid, og AKP arbeidde mest med å freista byggja eigen organisasjon ved stadige vervekampanjar og ved freistnader på å endra kursen i avisa Klassekampen. Dette lukkast berre i liten grad, og etter kvart ga partileiinga i AKP som ein logisk konsekvens av forfallet og opportunismen i organisasjonsspørsmål opp heile partiprosjektet, og valde leggja ned både partiet og dimed freistnaden på å halda oppe ei form for kommunistisk organisering  og strategi i Noreg.

I dag står me på mange vis i same situasjon som dei ulike ml-gruppene som kjempa mot reformismen og revisjonismen på 60- og 70-talet. Òg no gjeld det å sameina ml-kraftene ideologisk og organisatorisk med eit kampparti av og for arbeidarklassen – eit einskapeleg kommunistisk parti – som målsetnad.
Kommunistisk plattform er uttrykk for at kommunistar aldri gjev opp kampen for sjølvstendig organisering på marxist-leninistisk grunnlag. I den prosessen vil me ta lærdom av dei mange erfaringane frå AKPs vokster og fall.